Nowelizacja ustawy o samorządzie gminnym wprowadziła obowiązek tworzenia budżetów obywatelskich w miastach na prawach powiatu, jako formy konsultacji społecznych. Wysokość takiego budżetu ma wynosić co najmniej 0,5 proc. wydatków jednostki samorządowej, a o przeznaczeniu środków decydować mają corocznie mieszkańcy.
Obowiązek ten nie dotyczy gminy Tuchola, ale z uwagi na zainteresowanie, przedstawiamy podstawowe informacje na ten temat.
Dotychczas nie uregulowano ustawowo zasad funkcjonowania i realizacji budżetu obywatelskiego (partycypacyjnego – dalej skrót BO). Każdy samorząd chcący realizować szereg zadań inwestycyjnych z bezpośrednim - czynnym udziałem mieszkańców sam ustanawia reguły, zasady tworzenia i realizacji BO poprzez swe decyzje uchwałodawcze.
Proces BO jest wdrażany w oparciu o art. 5a ustawy o samorządzie gminnym, na mocy którego na terenie gminy są organizowane konsultacje z mieszkańcami „w innych sprawach ważnych dla gminy”. Realizacja BO jest z procesem konsultacji społecznych nad celowym wydatkowaniem pewnej puli środków finansowych na wskazane przez mieszkańców przedsięwzięcia w ramach budżetu danej gminy.
W podejmowanych przez samorząd uchwałach należy bardzo precyzyjnie określić sposób wyboru przedsięwzięć inwestycyjnych realizowanych w ramach BO, aby odpowiadały one oczekiwaniom większości mieszkańców gminy. W tym celu najczęściej gromadzi się ankiety, w których mieszkańcy określają najbardziej pożądane z ich strony przedsięwzięcia inwestycyjne.
Aby przygotować realizację budżetu obywatelskiego, należy przeprowadzić cały szereg czynności, na które składają się m.in.:
- proces przygotowawczy BO (czynności uchwałodawcze, wypracowanie zasad przebiegu BO, regulaminu, powołanie zespołu ds. BO, określenie celów i priorytetów dla procesów BO),
- proces informacyjno-edukacyjny (komunikacja z mieszkańcami),
- proces zgłaszania wniosków,
- prace nad zgłoszonymi projektami i ich transparentna ocena z ostateczną weryfikacją,
- przyjęcie projektów do realizacji poprzez ich ujęcie w projekcie budżetu.,
- stały monitoring i ewaluacja procesu BO.
Podsumowując, można stwierdzić, iż BO jest uszczegółowionym procesem realizacji zadań inwestycyjnych zaproponowanych przez mieszkańców gminy o określonym limicie środków finansowych zabezpieczonych w budżecie gminy w ramach przeprowadzonych „konsultacji społecznych”.
